рдИрдПрдордЖрд░рдПрд╕ (EMRS) рдХे рд▓िрдП рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣िंрджी: рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी
рднाрдЧ 1: рд╡्рдпाрдХрд░рдг (Grammar)
1. рд╡рд░्рдг рд╡िрдЪाрд░
· рд╣िंрджी рд╡рд░्рдгрдоाрд▓ा: рд╕्рд╡рд░ (13) рдФрд░ рд╡्рдпंрдЬрди (33)
· рд╕्рд╡рд░ рдХे рднेрдж: рд╣्рд░рд╕्рд╡, рджीрд░्рдШ, рдк्рд▓ुрдд
· рд╡्рдпंрдЬрди рдХे рднेрдж: рд╕्рдкрд░्рд╢, рдЕंрддःрд╕्рде, рдКрд╖्рдо, рд╕ंрдпुрдХ्рдд, рдЕрдиुрдиाрд╕िрдХ
· рд╡рд░्рдг рд╕ंрдзि: рд╕्рд╡рд░ рд╕ंрдзि, рд╡्рдпंрдЬрди рд╕ंрдзि, рд╡िрд╕рд░्рдЧ рд╕ंрдзि рдХे рдиिрдпрдо рдПрд╡ं рдЙрджाрд╣рд░рдг
2. рд╢рдм्рдж рд╡िрдЪाрд░
· рд╢рдм्рдж рд░рдЪрдиा: рд░ूрдв़, рдпौрдЧिрдХ, рдпोрдЧрд░ूрдв़
· рд╢рдм्рджों рдХे рдк्рд░рдХाрд░:
· рд╕्рд░ोрдд рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░: рддрдд्рд╕рдо, рддрдж्рднрд╡, рджेрд╢рдЬ, рд╡िрджेрд╢ी
· рдЕрд░्рде рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░: рдПрдХाрд░्рдеी, рдЕрдиेрдХाрд░्рдеी, рд╕рдоाрдиाрд░्рдеी, рд╡िрд▓ोрдо
· рдк्рд░рдпोрдЧ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░: рд╕ाрдоाрди्рдп, рдкाрд░िрднाрд╖िрдХ, рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ
3. рд╕ंрдЬ्рдЮा (Noun)
· рднेрдж: рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрдЪрдХ, рдЬाрддिрд╡ाрдЪрдХ, рд╕рдоूрд╣рд╡ाрдЪрдХ, рдж्рд░рд╡्рдпрд╡ाрдЪрдХ, рднाрд╡рд╡ाрдЪрдХ
· рд▓िंрдЧ рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдиिрдпрдо рдФрд░ рдЕрдкрд╡ाрдж
· рд╡рдЪрди рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рдиिрдпрдо
· рдХाрд░рдХ (8 рдк्рд░рдХाрд░) рдФрд░ рдЙрдирдХे рдЪिрд╣्рди
4. рд╕рд░्рд╡рдиाрдо (Pronoun)
· рднेрдж: рдкुрд░ुрд╖рд╡ाрдЪрдХ, рдиिрд╢्рдЪрдпрд╡ाрдЪрдХ, рдЕрдиिрд╢्рдЪрдпрд╡ाрдЪрдХ, рд╕ंрдмंрдзрд╡ाрдЪрдХ, рдк्рд░рд╢्рдирд╡ाрдЪрдХ
· рд╕рд░्рд╡рдиाрдо рдХे рд░ूрдкांрддрд░
5. рд╡िрд╢ेрд╖рдг (Adjective)
· рднेрдж: рдЧुрдгрд╡ाрдЪрдХ, рдкрд░िрдоाрдгрд╡ाрдЪрдХ, рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ, рд╕ाрд░्рд╡рдиाрдоिрдХ
· рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеाрдПँ: рдоूрд▓ाрд╡рд╕्рдеा, рдЙрдд्рддрд░ाрд╡рд╕्рдеा, рдЙрдд्рддрдоाрд╡рд╕्рдеा
6. рдХ्рд░िрдпा (Verb)
· рдк्рд░рдХाрд░: рд╕рдХрд░्рдордХ, рдЕрдХрд░्рдордХ, рдкूрд░्рд╡рдХाрд▓िрдХ рдХ्рд░िрдпा, рдк्рд░ेрд░рдгाрд░्рдердХ рдХ्рд░िрдпा
· рдХाрд▓ (Tense): рд╡рд░्рддрдоाрди, рднूрдд, рднрд╡िрд╖्рдпрдд्
· рд╡ाрдЪ्рдп (Voice): рдХрд░्рддृрд╡ाрдЪ्рдп, рдХрд░्рдорд╡ाрдЪ्рдп, рднाрд╡рд╡ाрдЪ्рдп
· рдХ्рд░िрдпा рд╡िрд╢ेрд╖рдг (Adverb) рдХे рдк्рд░рдХाрд░
7. рдЕрд╡्рдпрдп (Indeclinable)
· рдХ्рд░िрдпा рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдЕрд╡्рдпрдп
· рд╕ंрдмंрдзрдмोрдзрдХ рдЕрд╡्рдпрдп
· рд╕рдоुрдЪ्рдЪрдпрдмोрдзрдХ рдЕрд╡्рдпрдп
· рд╡िрд╕्рдордпाрджिрдмोрдзрдХ рдЕрд╡्рдпрдп
8. рд╕ंрдзि (Combination)
· рд╕्рд╡рд░ рд╕ंрдзि: рджीрд░्рдШ, рдЧुрдг, рд╡ृрдж्рдзि, рдпрдг, рдЕрдпाрджि
· рд╡्рдпंрдЬрди рд╕ंрдзि: рдЕрдиुрдиाрд╕िрдХ, рд╡िрд╕рд░्рдЧ
· рд╡िрд╕рд░्рдЧ рд╕ंрдзि
9. рд╕рдоाрд╕ (Compound)
· рд╕рдоाрд╕ рдХे рднेрдж:
· рддрдд्рдкुрд░ुрд╖ (рдХрд░्рдо, рдХрд░рдг, рд╕ंрдк्рд░рджाрди, рдЕрдкाрджाрди, рд╕ंрдмंрдз, рдЕрдзिрдХрд░рдг)
· рдж्рд╡ंрдж्рд╡ (рдЗрддрд░ेрддрд░, рд╕рдоाрд╣ाрд░)
· рдмрд╣ुрд╡्рд░ीрд╣ि
· рдЕрд╡्рдпрдпीрднाрд╡
· рд╕рдоाрд╕ рд╡िрдЧ्рд░рд╣ рдПрд╡ं рд╕рдоाрд╕ рдиाрдо рдХी рдкрд╣рдЪाрди
10. рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдФрд░ рдк्рд░рдд्рдпрдп
· 20 рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ: рдк्рд░, рдкрд░ा, рдЕрдк, рд╕рдо्, рдЕрдиु, рдЖрджि
· рдк्рд░рдд्рдпрдп рдХे рдк्рд░рдХाрд░: рдХृрдд् рдк्рд░рдд्рдпрдп (рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╕ंрдЬ्рдЮा/рд╡िрд╢ेрд╖рдг) рдФрд░ рддрдж्рдзिрдд рдк्рд░рдд्рдпрдп (рд╕ंрдЬ्рдЮा рд╕े рд╕ंрдЬ्рдЮा/рд╡िрд╢ेрд╖рдг)
11. рд╡ाрдХ्рдп рд░рдЪрдиा
· рд╡ाрдХ्рдп рдХे рдЕंрдЧ: рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдФрд░ рд╡िрдзेрдп
· рд╡ाрдХ्рдп рдХे рдк्рд░рдХाрд░:
· рд░рдЪрдиा рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░: рд╕рд░рд▓, рд╕ंрдпुрдХ्рдд, рдоिрд╢्рд░
· рдЕрд░्рде рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░: рд╡िрдзाрдиाрд░्рдердХ, рдиिрд╖ेрдзाрд░्рдердХ, рдк्рд░рд╢्рдиाрд░्рдердХ, рдЖрдЬ्рдЮाрд░्рдердХ, рд╡िрд╕्рдордпाрджिрдмोрдзрдХ
· рд╡ाрдХ्рдп рд╢ुрдж्рдзिрдХрд░рдг рдХे рдиिрдпрдо
12. рд╡िрд░ाрдо рдЪिрд╣्рди (Punctuation)
· рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд░ाрдо рдЪिрд╣्рди: рдЕрд▓्рдкрд╡िрд░ाрдо, рдЕрд░्рдзрд╡िрд░ाрдо, рдкूрд░्рдгрд╡िрд░ाрдо, рдк्рд░рд╢्рдирдЪिрд╣्рди, рд╡िрд╕्рдордпाрджिрдмोрдзрдХ рдЪिрд╣्рди, рдпोрдЬрдХ рдЪिрд╣्рди, рдЙрдж्рдзрд░рдг рдЪिрд╣्рди
13. рдЕрд╢ुрдж्рдзि рд╢ोрдзрди
· рд╕ाрдоाрди्рдп рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпाँ рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕ंрд╢ोрдзрди:
· рд╡рд░्рддрдиी рд╕ंрдмंрдзी
· рд╢рдм्рдж рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕ंрдмंрдзी
· рд╡ाрдХ्рдп рд░рдЪрдиा рд╕ंрдмंрдзी
· рд▓िंрдЧ, рд╡рдЪрди, рдХाрд▓ рд╕ंрдмंрдзी
14. рдоुрд╣ाрд╡рд░े рдФрд░ рд▓ोрдХोрдХ्рддिрдпाँ
· 150 рдк्рд░рдоुрдЦ рдоुрд╣ाрд╡рд░े: рдЕрд░्рде рдФрд░ рд╡ाрдХ्рдп рдк्рд░рдпोрдЧ
· 100 рдк्рд░рдоुрдЦ рд▓ोрдХोрдХ्рддिрдпाँ: рдЕрд░्рде рдФрд░ рдк्рд░рдпोрдЧ
· рдоुрд╣ाрд╡рд░ों рдФрд░ рд▓ोрдХोрдХ्рддिрдпों рдоें рдЕंрддрд░
15. рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд╢рдм्рдж (Synonyms)
· 500+ рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд╢рдм्рдж: рд╕ंрдЬ्рдЮा, рд╡िрд╢ेрд╖рдг, рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд
· рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди: рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХे рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी
16. рд╡िрд▓ोрдо рд╢рдм्рдж (Antonyms)
· 400+ рд╡िрд▓ोрдо рд╢рдм्рдж: рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдпा рднिрди्рди рд╢рдм्рджों рдж्рд╡ाрд░ा
· рдЕрдиेрдХाрд░्рдеी рд╢рдм्рджों рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╡िрд▓ोрдо
17. рд╢рдм्рдж рдпुрдЧ्рдо (Word Pairs)
· рд╕рдоाрди рдз्рд╡рдиि рд╡ाрд▓े рднिрди्рди рдЕрд░्рде рдХे рд╢рдм्рдж: рдЕрд╡िрд░ाрдо/рдЕрд╡िрд░ाрдо, рдЕрднिрдпाрди/рдЕрднिрдпाрди
· рднिрди्рди рд╡рд░्рддрдиी рдФрд░ рдЕрд░्рде рд╡ाрд▓े рд╢рдм्рдж
18. рд╡ाрдХ्рдпांрд╢ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╢рдм्рдж
· 300+ рдЙрджाрд╣рд░рдг: рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд
· рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдФрд░ рддрдХрдиीрдХी рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди
19. рд╢рдм्рдж рд╢рдХ्рддि
· рдЕрднिрдзा, рд▓рдХ्рд╖рдгा, рд╡्рдпंрдЬрдиा рд╢рдХ्рддि
· рд╢рдм्рджों рдХे рдЕрд░्рде рдмोрдз рдХी рд╡िрдзिрдпाँ
20. рд╢рдм्рдж рднंрдбाрд░
· рддрдд्рд╕рдо-рддрдж्рднрд╡ рд╢рдм्рджों рдХी рд╕ूрдЪी
· рд╡िрджेрд╢ी рд╢рдм्рджों рдХे рд╣िंрджी рдкрд░्рдпाрдп
· рдирд╡ीрди рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी: рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд
рднाрдЧ 2: рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди (Creative Writing)
1. рдЕрдкрдаिрдд рдЧрдж्рдпांрд╢ (Unseen Passage)
· рд╕рдордЭ рдХौрд╢рд▓: рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдк्рд░рдХाрд░
1. рд╕ीрдзे рдЙрдд्рддрд░ाрдд्рдордХ
2. рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгाрдд्рдордХ
3. рдЕрдиुрдоाрдиाрдд्рдордХ
4. рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рд╕ंрдмंрдзी
5. рдХेंрдж्рд░ीрдп рднाрд╡/рд╕ाрд░ांрд╢ рд╕ंрдмंрдзी
· рдЕрдн्рдпाрд╕ рд░рдгрдиीрддि: 20-25 рдЕрдкрдаिрдд рдЧрдж्рдпांрд╢ों рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕
2. рдкрдд्рд░ рд▓ेрдЦрди (Letter Writing)
· рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рдкрдд्рд░:
· рдк्рд░ाрд░ूрдк: рдк्рд░ेрд╖рдХ/рдкрдд्рд░ांрдХ/рджिрдиांрдХ/рд╕ंрджрд░्рдн/рд╡िрд╖рдп/рд╕ंрдмोрдзрди/рдоुрдЦ्рдп рд╡िрд╖рдп/рд╕рдоाрдк्рддि
· рдк्рд░рдХाрд░: рд╢िрдХाрдпрдд, рдиिрд╡ेрджрди, рдЕрдиुрд░ोрдз, рд╕िрдлाрд░िрд╢, рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ
· рд╡िрд╢ेрд╖: рд╕рд░рдХाрд░ी/рдЕрд░्рдз-рд╕рд░рдХाрд░ी рдкрдд्рд░ рд╢ैрд▓ी
· рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рдкрдд्рд░: рдкрд░िрд╡ाрд░/рдоिрдд्рд░ों рдХो рдкрдд्рд░
· рдИ-рдоेрд▓ рд▓ेрдЦрди: рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рдИ-рдоेрд▓ рдХा рдк्рд░ाрд░ूрдк
3. рдиिрдмंрдз рд▓ेрдЦрди (Essay Writing)
· рдиिрдмंрдз рдХी рд░рдЪрдиा рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा:
1. рд╡िрд╖рдп рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг
2. рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджुрдУं рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा
3. рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा
4. рд╡िрд╕्рддाрд░ (рддрд░्рдХ, рдЙрджाрд╣рд░рдг, рдЖँрдХрдб़े)
5. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
· рдиिрдмंрдз рдХे рдк्рд░рдХाрд░:
· рд╡िрдЪाрд░ाрдд्рдордХ (рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ, рдиैрддिрдХ рд╡िрд╖рдп)
· рд╡рд░्рдгрдиाрдд्рдордХ (рдШрдЯрдиा, рдпाрдд्рд░ा, рд╡्рдпрдХ्рддि)
· рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдгाрдд्рдордХ (рд╕рдорд╕्рдпा-рд╕рдоाрдзाрди)
· рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ
· рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╖рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░:
· рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд░ोрдЬрдЧाрд░
· рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдоुрдж्рджे
· рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕
· рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी
· рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдкрд░ंрдкрд░ाрдПँ
· рдпुрд╡ा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг
· рдорд╣िрд▓ा рд╕рд╢рдХ्рддिрдХрд░рдг
· рдбिрдЬिрдЯрд▓ рдЗंрдбिрдпा
· рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдФрд░ рд╕्рд╡рдЪ्рдЫрддा
4. рд╕ाрд░ рд▓ेрдЦрди (Precis Writing)
· рд╕ाрд░ рд▓ेрдЦрди рдХे рдиिрдпрдо:
1. рдоूрд▓ рднाрд╡ рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиा
2. рдЕрдиाрд╡рд╢्рдпрдХ рд╡िрд╡рд░рдг рд╣рдЯाрдиा
3. рдПрдХрддृрддीрдпांрд╢ рддрдХ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдХрд░рдиा
4. рдЕрдкрдиी рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ
5. рддрдЯрд╕्рде рдФрд░ рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рд╢ैрд▓ी
· рд╕ाрд░ рд▓ेрдЦрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा:
1. рдЧрдж्рдпांрд╢ рдХो 2-3 рдмाрд░ рдкрдв़рдиा
2. рдоुрдЦ्рдп рдмिंрджुрдУं рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рдиा
3. рд░ूрдкрд░ेрдЦा рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा
4. рдорд╕ौрджा рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा
5. рд╕ंрд╢ोрдзрди рдФрд░ рдЕंрддिрдо рдк्рд░рддि
5. рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд▓ेрдЦрди (Advertisement Writing)
· рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХे рддрдд्рд╡: рд╢ीрд░्рд╖рдХ, рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ, рд▓ाрдн, рд╕ंрдкрд░्рдХ рд╕ूрдЪрдиा
· рдк्рд░рдХाрд░: рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди
· рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी: рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд, рдЖрдХрд░्рд╖рдХ, рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी
6. рд╕ंрджेрд╢ рд▓ेрдЦрди (Message Writing)
· рдк्рд░ाрд░ूрдк: рдк्рд░ाрдк्рддрдХрд░्рддा, рдк्рд░ेрд╖рдХ, рд╕рдордп/рджिрдиांрдХ, рд╕ंрджेрд╢ рд╡िрд╖рдп, рд╡िрд╕्рддृрдд рд╕ंрджेрд╢, рд╕рдоाрдк्рддि
7. рдбाрдпрд░ी рд▓ेрдЦрди (Diary Writing)
· рдк्рд░ाрд░ूрдк: рджिрдиांрдХ, рд╕рдордп, рд╕ंрдмोрдзрди, рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡िрд╡рд░рдг, рд╕рдоाрдк्рддि
8. рд░िрдкोрд░्рдЯ рд▓ेрдЦрди (Report Writing)
· рд╕рдоाрдЪाрд░ рд░िрдкोрд░्рдЯ: рдоुрдЦ्рдп рд╢ीрд░्рд╖рдХ, рдЙрдкрд╢ीрд░्рд╖рдХ, рд╕ंрд╡ाрджрджाрддा рдХा рдиाрдо, рддिрдеि, рд╕्рдеाрди, рд╡िрд╡рд░рдг
· рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рд░िрдкोрд░्рдЯ: рд╢ीрд░्рд╖рдХ, рдкрд░िрдЪрдп, рд╡िрдзि, рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖, рд╕िрдлाрд░िрд╢ें
рднाрдЧ 3: рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЬ्рдЮाрди (Literary Knowledge)
1. рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
· рдЖрджिрдХाрд▓ (рд╡ीрд░рдЧाрдеा рдХाрд▓): 1050-1375 рдИ.
· рднрдХ्рддिрдХाрд▓: 1375-1700 рдИ.
· рдиिрд░्рдЧुрдг рдзाрд░ा: рдХрдмीрд░, рдиाрдирдХ, рджाрджू
· рд╕рдЧुрдг рдзाрд░ा: рд░ाрдорднрдХ्рддि (рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕), рдХृрд╖्рдгрднрдХ्рддि (рд╕ूрд░рджाрд╕, рдоीрд░ाрдмाрдИ)
· рд░ीрддिрдХाрд▓: 1700-1900 рдИ. (рдмिрд╣ाрд░ी, рдХेрд╢рд╡рджाрд╕)
· рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓: 1900 рдИ. рд╕े рдЕрдм рддрдХ
· рднाрд░рддेрди्рджु рдпुрдЧ (1850-1900)
· рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдпुрдЧ (1900-1920)
· рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдпुрдЧ (1920-1936)
· рдк्рд░рдЧрддिрд╡ाрдж рдпुрдЧ (1936-1943)
· рдк्рд░рдпोрдЧрд╡ाрдж рдпुрдЧ (1943-1960)
· рдирдИ рдХрд╡िрддा (1960 рд╕े рдЕрдм рддрдХ)
2. рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдПँ
· рдорд╣ाрдХрд╡ि рдФрд░ рдЙрдирдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдЪрдиाрдПँ:
· рдХрдмीрд░рджाрд╕: рдХрдмीрд░ рдЧ्рд░ंрдеाрд╡рд▓ी, рдмीрдЬрдХ
· рддुрд▓рд╕ीрджाрд╕: рд░ाрдордЪрд░िрддрдоाрдирд╕, рд╡िрдирдп рдкрдд्рд░िрдХा
· рд╕ूрд░рджाрд╕: рд╕ूрд░рд╕ाрдЧрд░, рд╕ूрд░рд╕ाрд░ाрд╡рд▓ी
· рдоीрд░ाрдмाрдИ: рдоीрд░ाрдмाрдИ рдХी рдкрджाрд╡рд▓ी
· рд░рд╣ीрдо: рд░рд╣ीрдо рджोрд╣ाрд╡рд▓ी
· рдмिрд╣ाрд░ी: рдмिрд╣ाрд░ी рд╕рддрд╕рдИ
· рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд: рд╕ाрдХेрдд, рдпрд╢ोрдзрд░ा
· рд╣рд░िрд╡ंрд╢ рд░ाрдп рдмрдЪ्рдЪрди: рдордзुрд╢ाрд▓ा, рдордзुрдмाрд▓ा
· рдорд╣ाрджेрд╡ी рд╡рд░्рдоा: рдпाрдоा, рджीрдкрд╢िрдЦा
· рд╕ूрд░्рдпрдХांрдд рдд्рд░िрдкाрдаी 'рдиिрд░ाрд▓ा': рд░ाрдо рдХी рд╢рдХ्рддि рдкूрдЬा, рдЕрдиाрдоिрдХा
· рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж: рдХाрдоाрдпрдиी, рдЪंрдж्рд░рдЧुрдк्рдд
· рд╕ुрдоिрдд्рд░ाрдиंрджрди рдкंрдд: рдпुрдЧांрдд, рдЧ्рд░ंрдеि
· рдоुंрд╢ी рдк्рд░ेрдордЪंрдж: рдЧोрджाрди, рдЧрдмрди, рдХрдлрди
· рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी: рд╕्рд╡рд░ाрдЬ, рд╣िंрдж рд╕्рд╡рд░ाрдЬ
3. рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╡िрдзाрдПँ
· рдХाрд╡्рдп рд╢ाрд╕्рдд्рд░: рд░рд╕, рдЫंрдж, рдЕрд▓ंрдХाрд░
· рд░рд╕ рдХे рдк्рд░рдХाрд░ (9 рд░рд╕): рд╢ृंрдЧाрд░, рд╣ाрд╕्рдп, рдХрд░ुрдг, рд╡ीрд░, рднрдпाрдирдХ, рд╡ीрднрдд्рд╕, рдЕрдж्рднुрдд, рд╢ांрдд, рд╡ाрдд्рд╕рд▓्рдп
· рдЫंрдж рдХे рдк्рд░рдХाрд░: рдоाрдд्рд░िрдХ рдЫंрдж (рджोрд╣ा, рдЪौрдкाрдИ, рд╕ोрд░рдаा), рд╡ाрд░्рдгिрдХ рдЫंрдж
· рдЕрд▓ंрдХाрд░ рдХे рдк्рд░рдХाрд░: рд╢рдм्рджाрд▓ंрдХाрд░ (рдЕрдиुрдк्рд░ाрд╕, рдпрдордХ), рдЕрд░्рдеाрд▓ंрдХाрд░ (рдЙрдкрдоा, рд░ूрдкрдХ, рдЕрддिрд╢рдпोрдХ्рддि)
· рдЧрдж्рдп рд╡िрдзाрдПँ: рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рдиाрдЯрдХ, рдиिрдмंрдз, рдЬीрд╡рдиी, рдЖрдд्рдордХрдеा, рдпाрдд्рд░ा рд╡ृрдд्рддांрдд, рд╕ंрд╕्рдорд░рдг
4. рдк्рд░рдоुрдЦ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди
· рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ (рд╣िंрджी)
· рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ (рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрдХ)
· рд╡्рдпाрд╕ рд╕рдо्рдоाрди, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднूрд╖рдг, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддी
· рдоैрдЧ्рд╕ेрд╕े рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрдХ
5. рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХा рд╡िрдХाрд╕
· рд╣िंрджी рдХी рдмोрд▓िрдпाँ: рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╣िंрджी (рдЦрдб़ी рдмोрд▓ी, рдм्рд░рдЬ, рдХрди्рдиौрдЬी), рдкूрд░्рд╡ी рд╣िंрджी (рдЕрд╡рдзी, рдмрдШेрд▓ी, рдЫрдд्рддीрд╕рдЧрдв़ी), рд░ाрдЬрд╕्рдеाрдиी, рдмिрд╣ाрд░ी, рдкрд╣ाрдб़ी
· рд╣िंрджी рдХा рдоाрдирдХीрдХрд░рдг
· рд╣िंрджी рджिрд╡рд╕: 14 рд╕िрддंрдмрд░
· рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िंрджी: рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдк्рд░ाрд╡рдзाрди
рднाрдЧ 4: рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕ाрдордЧ्рд░ी (Practice Material)
1. рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рдк्рд░рд╢्рди (Objective Questions)
· рд╡्рдпाрдХрд░рдг рд╕े: 500+ рдмрд╣ुрд╡िрдХрд▓्рдкीрдп рдк्рд░рд╢्рди
· рдоुрд╣ाрд╡рд░े/рд▓ोрдХोрдХ्рддिрдпाँ: 200+ рдк्рд░рд╢्рди
· рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी/рд╡िрд▓ोрдо: 300+ рдк्рд░рд╢्рди
· рдПрдХ рд╢рдм्рдж/рд╡ाрдХ्рдпांрд╢: 200+ рдк्рд░рд╢्рди
2. рдоॉрдбрд▓ рдк्рд░рд╢्рди рдкрдд्рд░
· 5 рдкूрд░्рдг рд▓ंрдмाрдИ рд╡ाрд▓े рдоॉрдбрд▓ рдкेрдкрд░
· рдкिрдЫрд▓े рд╡рд░्рд╖ों рдХे рдк्рд░рд╢्рди (рдпрджि рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ों)
3. рд▓ेрдЦрди рдЕрдн्рдпाрд╕
· 10 рдиिрдмंрдз рд╡िрд╖рдп рд╡िрд╕्рддृрдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдП
· 8 рдФрдкрдЪाрд░िрдХ рдкрдд्рд░ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे
· 5 рд╕ाрд░ рд▓ेрдЦрди рдЕрдн्рдпाрд╕
· 5 рдЕрдкрдаिрдд рдЧрдж्рдпांрд╢ рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХे рд▓िрдП
4. рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди рд░рдгрдиीрддि
· рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдкैрдЯрд░्рди рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕рдордп рдЖрд╡ंрдЯрди
· рдХрдаिрдиाрдИ рд╕्рддрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рд╢्рдиों рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХ्рд░рдо
· рд╢ीрдШ्рд░рддा рдФрд░ рд╕рдЯीрдХрддा рдХा рд╕ंрддुрд▓рди
рднाрдЧ 5: рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ुрдЭाрд╡ (Important Tips)
1. рдиिрдпрдоिрдд рдЕрдн्рдпाрд╕: рдк्рд░рддिрджिрди рдХрдо рд╕े рдХрдо 2 рдШंрдЯे рд╣िंрджी рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рд▓िрдП
2. рдиोрдЯ्рд╕ рдмрдиाрдиा: рдЕрдкрдиी рд╕рдордЭ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдиोрдЯ्рд╕ рддैрдпाрд░ рдХрд░ें
3. рдкिрдЫрд▓े рдк्рд░рд╢्рди рдкрдд्рд░: рдЬिрддрдиे рд╕ंрднрд╡ рд╣ों, рд╣рд▓ рдХрд░ें
4. рд╕рдордп рдк्рд░рдмंрдзрди: рдоॉрдХ рдЯेрд╕्рдЯ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░ें
5. рдХрдордЬोрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдкрд░ рдз्рдпाрди: рдЕрдкрдиे рдХрдордЬोрд░ рд╡िрд╖рдпों рдХी рдкрд╣рдЪाрди рдХрд░ें рдФрд░ рдЙрди рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджें
6. рд╢ुрдж्рдз рд╡рд░्рддрдиी: рд╣िंрджी рд╢рдм्рджों рдХी рд╢ुрдж्рдз рд╡рд░्рддрдиी рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рд░рдЦें
7. рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рд╡ृрдж्рдзि: рдирдП рд╢рдм्рдж рд╕ीрдЦрддे рд░рд╣ें рдФрд░ рдЙрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдоें рдХрд░ें
рднाрдЧ 6: рд╕ंрджрд░्рдн рд╕ाрдордЧ्рд░ी (Reference Material)
рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдкुрд╕्рддрдХें:
1. "рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣िंрджी" - рдбॉ. рдмृрдЬ рдХिрд╢ोрд░ рд╢рд░्рдоा
2. "рд╣िंрджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг" - рдХाрдорддाрдк्рд░рд╕ाрдж рдЧुрд░ु
3. "рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕" - рдбॉ. рдирдЧेंрдж्рд░
4. "рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рджрд░्рдкрдг" рд╣िंрджी рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ
5. "рд▓ोрдХрд╕ंрдШ рд╣िंрджी рдХोрдЪिंрдЧ" рдиोрдЯ्рд╕
рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╕ंрд╕ाрдзрди:
1. рднाрд╖ा рд╕ंрд╡ाрдж рдкोрд░्рдЯрд▓ (рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░)
2. рд╣िंрджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ्рд╕
3. рдпूрдЯ्рдпूрдм рдЪैрдирд▓: рд╣िंрджी рд╡्рдпाрдХрд░рдг, рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЬ्рдЮाрди
рдиोрдЯ: рдпрд╣ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдИрдПрдордЖрд░рдПрд╕ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдХे рд╣िंрджी рдЦंрдб рдХी рддैрдпाрд░ी рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╡्рдпाрдкрдХ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢िрдХा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡िрд╖рдп рдХा рдЧрд╣рди рдЕрдз्рдпрдпрди рдФрд░ рдиिрдпрдоिрдд рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдХुंрдЬी рд╣ै। рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╣िंрджी рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рджें рдХ्рдпोंрдХि рдИрдПрдордЖрд░рдПрд╕ рдПрдХ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рднрд░्рддी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╣ै।
рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ! ЁЯНА
рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ
рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें